Verslag van de dag

Wetenschappers en professionals delen kennis en ervaring over factoren achter terugkeer

Verslag van de dag

Wetenschappers en professionals delen kennis en ervaring over factoren achter terugkeer

Welke factoren bepalen of iemand die niet meer in Nederland mag blijven, meewerkt aan terugkeer? En welke rol spelen counseling en herintegratieondersteuning? Deze vragen stonden centraal tijdens het DTenV Wetenschapsevent op 27 maart in de Jaarbeurs in Utrecht. Zo’n 250 professionals uit de wetenschap, het beleid en de uitvoeringspraktijk kwamen samen om hun perspectieven te delen en elkaars wereld te vergroten.

“Terugkeer is een ‘hot’ onderwerp: verhitte debatten vinden plaats en het thema staat volop in de actualiteit,” aldus Simone Steendijk, algemeen directeur DTenV, bij de opening van het event. Over het belang van wetenschappelijk onderzoek was ze duidelijk: “We kunnen als DTenV veel met gut-feeling en ervaring, maar we hebben kennis echt nodig om te weten wat wel en niet werkt. Wetenschappelijke inzichten zijn cruciaal om te begrijpen welke factoren van betekenis zijn bij terugkeer.” Die dubbele betekenis van de titel bleek een rode draad door de dag. Enerzijds: welke factoren beïnvloeden gefaciliteerd vertrek? Anderzijds: welke betekenis geven we aan die factoren? “Voorop staat onze verantwoordelijkheid te zorgen voor terugkeer op een effectieve én respectvolle manier, samen met onze partners“, benadrukte Steendijk.

Hoe aspiraties, perspectief en bereidheid terugkeer bepalen

Het event was opgebouwd rond drie onderling verbonden thema”s: aspiraties van migranten, hun toekomstperspectief en hun bereidheid tot terugkeer. In drie rondes met in totaal dertien sessies werden deze factoren vanuit verschillende invalshoeken belicht. Zo werd duidelijk dat aspiraties niet statisch zijn maar veranderen gedurende het migratietraject, dat toekomstperspectief sterk afhangt van de geboden ondersteuning en dat bereidheid tot terugkeer vaak pas ontstaat wanneer andere opties volledig zijn uitgedacht.

Wetenschappelijke perspectieven

Het event bracht diverse wetenschappelijke perspectieven bij elkaar. De rode draad in veel presentaties was dat terugkeer niet als een geïsoleerd fenomeen moet worden gezien, maar als onderdeel van de bredere migratie-ervaring van een individu. In verschillende sessies werd benadrukt dat effectief terugkeerbeleid vraagt om begrip van de leefwereld van migranten en hun besluitvormingsprocessen. Hierbij spelen niet alleen rationele overwegingen een rol, maar ook emoties en sociale verbanden.

Praktijkinzichten uit sessies

De sessie “Het spanningsveld tussen gedwongen terugkeer en aspiraties om te blijven” benadrukte dat open gesprekken essentieel zijn. “Als we alleen maar zeggen “je moet terug” zonder in te gaan op de zorgen van mensen, komen we nergens. We moeten eerst begrijpen wat iemand drijft,” klonk het. In de sessie over determinanten en legitimiteit werd aangetoond dat de asielprocedure zelf al grote invloed heeft op de latere terugkeerbereidheid. “Als mensen het gevoel hebben dat de beslissingen rechtvaardig zijn genomen, staan ze meer open voor een gesprek over terugkeer.”

De balans opgemaakt

Aan het einde van de dag werd aan de deelnemers gevraagd welke factor van betekenis hen het meest had verrast. “De complexiteit van familierelaties in het terugkeerproces,” antwoordde een deelnemer. “Niet alleen tussen hier en het land van herkomst, maar ook binnen de gemeenschap.” Claudia van der Horst, senior adviseur bij DTenV, sloot het programma af met een blik op de toekomst. “De kennis die we vandaag hebben opgedaan nemen we mee in de doorontwikkeling van onze werkwijze. Daarbij blijven we investeren in onderzoek, want terugkeer vraagt om evidence-based beleid.” De algemene consensus: terugkeer is een complexe puzzel waarbij legitimiteit en begrip van individuele aspiraties minstens zo belangrijk zijn als effectiviteit.